Wat is varroasis en waarom is het een groot probleem voor bijen?
Varroasis is een parasitaire ziekte die wordt veroorzaakt door de Varroa destructor mijt, een ectoparasiet die zich vasthecht aan volwassen bijen en zich ontwikkelende larven. Deze parasiet voedt zich met de hemolymfe van de bijen, hun levensvocht, waardoor ze verzwakken en hun levensverwachting afneemt.
De impact van varroasis op een kolonie kan catastrofaal zijn. Besmette bijen zijn kwetsbaarder voor ziekten, waaronder virale infecties zoals het misvormdevleugelvirus (DWV), waardoor jonge bijen niet goed kunnen vliegen en foerageren. Een zware besmetting kan leiden tot de dood van de meerderheid van de werksters en de koningin, waardoor de kolonie binnen een paar maanden instort.
Het gevaar van varroamijt ligt ook in de mogelijkheid om zich snel van de ene bijenkorf naar de andere te verspreiden. Bijen die besmette kolonies bezoeken en verzwakte kasten plunderen, bevorderen de overdracht van de parasiet. Het is daarom essentieel om de aanwezigheid van varroamijten regelmatig te controleren en effectieve beheerstrategieën te gebruiken om de verspreiding van deze ziekte te voorkomen.
Wat zijn de tekenen van een varroa-aantasting in een bijenkast?
Een varroa-aantasting kan op verschillende niveaus worden gedetecteerd. Het is cruciaal voor imkers om te weten hoe ze de tekenen van een besmetting kunnen herkennen, zodat ze snel en effectief kunnen handelen.
Zichtbare tekenen op volwassen bijen
- De aanwezigheid van kleine roodbruine puntjes op het achterlijf of borststuk van de bijen. Deze stippen komen overeen met varroamijten die zich voeden met het lichaam van de bij.
- Misvormde of verfrommelde vleugels, een teken van het misvormdevleugelvirus, dat vaak in verband wordt gebracht met varroamijt.
- Abnormaal gedrag van bijen, zoals energieverlies, vertraagde bewegingen en moeilijkheden met vliegen.
Tekenen in de bijenkorf
- Geperforeerd of ongeorganiseerd broed, door de ontwikkeling van varroamijten in de afgedekte broedcellen.
- Verhoogde sterfte van volwassen bijen en grote aantallen dode bijen bij de ingang van de kast.
- Kruipende bijen op de grond, vaak niet in staat om te vliegen.
- Vermindering van de totale koloniepopulatie, gepaard met een afname van de foerageeractiviteit.
Varroamijt detectiemethoden
Er kunnen verschillende methoden worden gebruikt om de besmetting te meten:
- Poedersuikertest: Hierbij wordt een monster van bijen genomen, bestrooid met poedersuiker en geschud om de varroamijten los te maken, die vervolgens op een witte achtergrond vallen.
- Alcoholtest: Een preciezere maar meer ingrijpende methode, waarbij een monster van de bijen wordt ondergedompeld in alcohol om de aanwezige varroamijten los te maken en te tellen.
- Kleefplaat onder de gaasbodem: Deze wordt gebruikt om varroamijten die op natuurlijke wijze uit de kast vallen op te vangen en om de besmetting te beoordelen.
Waarom kiezen voor natuurlijke oplossingen tegen varroamijten?
De chemische behandelingen die gebruikt worden om de varroamijtziekte te bestrijden, zoals amitraz, fluvalinaat en coumaphos, hebben na verloop van tijd hun beperkingen getoond.
Negatieve effecten van chemische behandelingen
- Ontwikkeling van resistentie: Het herhaalde gebruik van bepaalde acariciden heeft het ontstaan van resistente varroastammen bevorderd, waardoor deze behandelingen niet meer doeltreffend zijn.
- Besmetting van bijenkorfproducten: Bepaalde chemische residuen kunnen zich ophopen in de was van frames en honing besmetten.
- Verzwakking van bijen: Bepaalde behandelingen kunnen het gedrag en de gezondheid van bijen veranderen, waardoor ze zich minder goed kunnen oriënteren en minder effectief kunnen foerageren.
Geconfronteerd met deze beperkingen bieden natuurlijke oplossingen een duurzamer alternatief dat meer respect heeft voor bijen en compatibel is met biologische bijenteelt.
Wat zijn de beste natuurlijke oplossingen voor de behandeling van varroamijt?
Varroa destructor kan effectief worden bestreden met een aantal natuurlijke methoden.
Oxaalzuur
Oxaalzuur is een stof die van nature voorkomt in bepaalde planten zoals rabarber. Het wordt in de bijenteelt in verschillende vormen gebruikt:
- Door druppelen: Een mengsel van oxaalzuur, suiker en water wordt rechtstreeks op de bijen aangebracht.
- Door sublimatie: Oxaalzuur wordt verwarmd en omgezet in stoom om de hele bijenkorf binnen te dringen. Deze methode is zeer effectief.
- Sproeien: Een oplossing wordt op de frames en de bijen gesproeid.
Mierenzuur
Mierenzuur is een ander natuurlijk acaricide, dat bijzonder effectief is omdat het zelfs binnen de afgedekte broedcellen werkt. Het wordt meestal toegepast met geïmpregneerde strips.
Etherische oliën
Van bepaalde essentiële oliën is aangetoond dat ze acaricide en koloniestimulerende effecten hebben:
- Thymol: gewonnen uit tijm, verstoort de ademhaling van varroamijten.
- Lavendel en pepermunt: deze hebben afstotende eigenschappen en verhogen de immuniteit van bijen.
Mechanische vallen en genetische selectie
- Mannelijke frames: Varroamijten tasten bij voorkeur het darrenbroed aan. Er kan een speciaal frame worden ingebracht, dat vervolgens wordt verwijderd en vernietigd zodra het is afgedekt.
- Genetische selectie: Sommige bijenlijnen, zoals de VSH (Varroa Sensitive Hygiene), detecteren en elimineren varroamijten op natuurlijke wijze.
Hyperthermie
Bij deze techniek worden de frames van de bijenkorf verwarmd tot een specifieke temperatuur (ongeveer 42°C), waardoor de varroamijten worden gedood zonder dat de bijen worden aangetast.
Hoe kun je een varroaplaag in je bijenkasten voorkomen?
- Controleer regelmatig de besmettingsniveaus met behulp van geschikte tests.
- Vermijd het binnenbrengen van besmette kolonies in de bijenstal.
- Vernieuw de was regelmatig om de ophoping van parasieten te beperken.
- Zorg voor een goed evenwicht tussen de bijenkasten om overdracht van de parasiet te voorkomen.
Het bestrijden van varroamijt is een grote uitdaging voor imkers. Door verschillende natuurlijke oplossingen te combineren en de evolutie van de plaag zorgvuldig op te volgen, is het mogelijk om Varroa destructor effectief te bestrijden en tegelijkertijd de gezondheid van de bijen en de kwaliteit van de bijenkastproducten te behouden.
